İki bin yıllık ömrü olan Roma betonu çoğunlukla zamanın testinden geçmiştir, Eee ne de olsa 2000 yıllıklar. Örneğin Pantheon MS 128’de adandı ve dünyanın en büyük desteksiz beton kubbesine sahip. Bugün, hala bozulmamış ve ayaktadır. Günümüzde bazı eski Roma su kemerleri bile hala Roma’ya su taşıyor.
Öte yandan , Kasabanızda veya şehrinizde muhtemelen en az bir parça betonarme mimariye aşinasınızdır. 50’li ve 60’lı yıllarda yapılan, tartışmalı beton yapılar, faydacı ve uzun ömürlü olarak kabul edildi. Ancak bugün restorasyon görmeyen bu betonarme yapıların bir kısmı yıkılmaya başlamıştır bile.
Roma betonu neden bizimkinden çok daha uzun süre dayanır?
Araştırmacılar, Roma betonunun binlerce yıllık başarısını -kireç kırıntısı adı verilen beyaz beneklere- bağlı olduklarını düşünüyorlar. Kireç kırıntıları, kireçten kaynaklanan, Roma betonunda her yerde bulunan, ancak günümüz betonunda bulunmayan küçük beyaz parçalardır.
İnşaat ve çevre mühendisi Profesör Admir Masic, “Antik Roma betonuyla çalışmaya başladığımdan beri, bu özellikler beni her zaman büyülemiştir” diyor.
“Bunlar modern beton formülasyonlarında bulunmuyor, öyleyse neden bu eski malzemelerde bulunuyorlar?”
Kireç, Roma betonuna dahil edildiğinde, önce gevşetildiği – yüksek oranda reaktif macun benzeri bir malzeme oluşturmak için su ile birleştirildiği varsayılmıştır. Ancak bu işlem tek başına kireç kırıntılarının varlığını açıklayamaz. “Romalıların, sönmemiş kireç olarak bilinen daha reaktif formundaki kireci doğrudan kullanmış olmaları mümkün müydü?”
“İlk olarak, genel beton yüksek sıcaklıklarda ısıtıldığında, yalnızca sönmüş kireç kullandığınızda mümkün olmayan kimyasallara izin vererek, başka türlü oluşmayacak olan yüksek sıcaklıkla ilişkili bileşikler üretir. İkincisi, bu artan sıcaklık,sertleşme sürelerini önemli ölçüde azaltır, çünkü tüm reaksiyonlar hızlanır ve çok daha hızlı inşaat sağlar.”
Araştırmacılar, bu kireç kırıntılarının çatlaklar oluşmaya başladığında “kendi kendini iyileştirebileceğine” inanıyor. Roma betonunun dayanıklılığından sorumlu mekanizmanın bu olduğunu kanıtlamak için hem eski hem de modern formülasyonları içeren sıcak karışım beton numuneleri ürettiler, bunları kasten çatlattı ve ardından çatlaklardan su akıttılar.
İki hafta içinde antik formüldeki çatlaklar tamamen iyileşti ve su artık akmaz hale geldi. Sönmemiş kireç kullanılmadan yapılmış özdeş bir beton parçası ise iyi bir sonuç vermedi ve su, numunenin içinden akmaya devam etti. Ancak bu, Roma betonunun uzun ömürlülüğünün sırrını ortaya çıkardığımızı düşündüğümüz ilk sefer değil. 2017’de araştırmacılar, üretim sürecindeki deniz suyunun Roma betonunu da güçlendirdiğini keşfettiler.
Beton, yeryüzünde en çok kullanılan maddelerden biridir. Her yıl kullanılan on milyarlarca ton betonla, betonun daha uzun süre dayanmasını veya daha az kullanılmasını sağlamanın yollarını bulmak önemli bir hedeftir. Belki de Roma betonunun daha uzun ömürlü olmasının hala daha fazla sırrı vardır.