Ur Kraliyet Oyunu, bilinen dier ad覺yla Yirmi Kare Oyunu veya Ur Oyunu, antik Mezopotamya’da oynanan iki oyunculu strateji yar覺 t羹r羹nde bir masa oyunudur. Oyunun pop羹lerlii Orta Dou’da t羹m sosyal stat羹deki insanlar aras覺nda olmu ve oyunun tahtalar覺, Girit ve Sri Lanka gibi Mezopotamya d覺覺ndaki yerlerde de bulunmutur. Ur Oyunu, Ge癟 Antik a’a kadar pop羹lerliini korumu ve tavlan覺n ilk bi癟imlerinden birine d繹n羹m羹 ya da yerini tavlaya b覺rakm覺t覺r. Ur Oyunu’nun pop羹laritesi zamanla azalm覺 ve bu halk, 襤srail’e g繹癟 etmeye balad覺klar覺 1950’lere kadar oyunun bir versiyonunu oynamaya devam etmitir.
襤ngiliz arkeolog Leonard Woolley taraf覺ndan Ur’daki Kraliyet Mezarl覺覺’nda 1922-1934 y覺llar覺 aras覺nda yap覺lan kaz覺lar s覺ras覺nda kefedilmesiyle u anki ad覺n覺 alm覺t覺r. Oyunun kopyalar覺, o zamandan sonra Orta Dou genelinde baka arkeologlar taraf覺ndan da bulunmutur. Ur Oyunu’nun kurallar覺, yazman 襤tti-Marduk-bal廜赴 taraf覺ndan yaz覺lm覺 bir Babil kil tabletinde muhafaza edilmitir. Bu tablete ve oyun tahtas覺n覺n ekline dayanarak British Museum k羹rat繹r羹 Irving Finkel, oyunun temel kurallar覺n覺 yeniden oluturmutur. Yirmi Kare Oyunu, hem strateji hem de ans unsurlar覺n覺 birletirmektedir.
Ur Kraliyet Oyununun Tarihi
Ur Oyunu, Orta Dou’da pop羹ler olmu ve oyun tahtalar覺 襤ran, Suriye, M覺s覺r, L羹bnan, Sri Lanka, K覺br覺s ve Girit’te bulunmutur. Oyunun keskin bir nesneyle oyulmu bir graffito versiyonu, II. Sargon’un Horsabad ehrinde yer alan saray覺ndaki kap覺 n繹bet癟isi fig羹rlerinden birinin 羹zerinde kefedilmitir. Ur Oyunu, belirli bir kareye inmek gibi rastgele g繹r羹nen olaylar, tanr覺lardan, 繹len atalar覺n hayaletlerinden veya bir kiinin kendi ruhundan gelen mesajlar olarak yorumlanm覺t覺r.
Ur Kraliyet Oyunu Nas覺l Kefedildi
襤ngiliz arkeolog Leonard Woolley, 1922-1934 y覺llar覺 aras覺nda Ur’daki Kraliyet Mezarl覺覺’nda yapt覺覺 kaz覺 s覺ras覺nda, M 3000 civar覺na tarihlenen Ur Oyunu’na ait be oyun tahtas覺 kefetti. Bu tahtalar覺n her biri ayn覺 tipte olsa da farkl覺 malzemelerden yap覺lm覺 ve farkl覺 s羹slemelere sahipti. Woolley, The First Phases (ev: 襤lk Aamalar) adl覺 1949 tarihli kitab覺nda bu tahtalardan ikisinin g繹r羹nt羹s羹n羹 yeniden 癟izdi. Bunlardan biri ahap kapl覺 bit羹m i癟inde mavi veya k覺rm覺z覺 merkezlere sahip deniz kabuu disklerinden oluan nispeten basit bir setti. Dieri ise k覺rm覺z覺 kire癟 ta覺 ve lapis lazuli ile ilenmi, tamamen kabuk plaklarla kapl覺 daha ayr覺nt覺l覺yd覺. Oyun tahtalar覺n覺n dierlerine genellikle hayvan resimleri kaz覺nm覺t覺. Ur Kraliyet Mezarl覺覺’nda kefedilen Ur Kraliyet Oyunu’nun dier kopyalar覺 Orta Dou’daki dier yerlerde de ortaya 癟覺kar覺lm覺t覺r.
Kurallar覺n yeniden oluturulmas覺 ve Temel Kurallar
Ur Oyunu, tarihin en eski oyunlar覺ndan biridir ve ilk kefedildiinde oyunun nas覺l oynand覺覺 anla覺lamam覺t覺r. O d繹nemde oyunun nas覺l oynand覺覺n覺 anlatan bir kil tableti, M 177 dolaylar覺nda Babilli yazman 襤tti-Marduk-bal廜赴 taraf覺ndan yaz覺lm覺t覺r ve 1980’lerin ba覺nda British Museum’da k羹rat繹r olan Irving Finkel taraf覺ndan terc羹me edilmitir. Tableti 癟evirirken baka bir yazman olan 襤ddin-Bl’in daha 繹nce yazd覺覺 bir a癟覺klamaya dayanm覺t覺r. Bu tablet, Ur Oyunu’nun ilk oynand覺覺 zamandan 癟ok sonra yaz覺lm覺t覺r Babil uygarl覺覺n覺n zay覺flad覺覺 d繹nemde kefedilmitir. Tablet, 1880 y覺l覺nda Babil harabelerinde bulunmutur ve British Museum’a sat覺lm覺t覺r. Finkel ayr覺ca, I. D羹nya Sava覺 s覺ras覺nda yok edilen baka bir tabletin fotoraflar覺n覺 da kullanm覺t覺r. Her iki tabletin de arka y羹zleri, hangi oyunu a癟覺klad覺klar覺n覺 a癟覺k癟a belirten oyun tahtas覺n覺n diyagramlar覺n覺 g繹stermektedir. Arkeologlar, bu ikinci tabletin 襤tti-Marduk-bal廜赴 taraf覺ndan yaz覺lan tabletten birka癟 y羹zy覺l 繹nce yaz覺ld覺覺na ve k繹keninin Uruk ehrinden geldiine inanm覺t覺r. Finkel, oyunun nas覺l oynanm覺 olabileceini, kurallara ve oyun alan覺n覺n ekline dayanarak yeniden tasarlam覺t覺r.
