Avrupa Uzay Ajansı ESA Tarihçesi ve Projeleri

Avrupa Uzay Ajansı (European Space Agency, ESA) 1975 yılında, uzayın keşfini amaçlayan, hükümetlerarası bir organizasyon olarak kurulmuştur. Şu an 22 üyesi olan örgütün merkezi Fransa’nın başkenti Paris’tedir. 2006 yılı sayılarıyla 3.000.000.000 Avro’luk bütçeye ve (ulusal uzay ajansları hariç) yaklaşık 1900 çalışana sahiptir.

ESA ‘ nın Kuruluşu;

2.Dünya Savaşından sonra Avrupalı birçok bilim adamı Amerika’da çalışmak üzere Batı Avrupa’dan ayrıldı,ama 1950’lerdeki artışBatı Avrupalı ülkelerin araştırmalara ve özellikle uzayla ilgili etkinliklere yatırım yapmasını mümkün kıldı.Batı Avrupalıbilimadamları sadece ulusal projeler ile iki ana süper güç ile yarışmanın mümkün olmadığını fark ettiler.1958 Yılında EdoardoAmaldi ve Pierre Auger , batı Avrupa bilimsel topluluğunun iki önemli üyesi,Ortak bir Batı Avrupa Uzay Ajansı temelinigörüşmek üzere bir araya geldiler.Toplantıya Harrie Massey dahil 8 ülkenin bilimsel temsilcileri katıldı.

Batı Avrupa ülkeleri iki önemli fırlatma ajanslarını yapmaya karar verdiler.ELDO ve Avrupa Uzay Ajansının öncü olduğu, ESRO.
İkincisi 14 Haziran 1962 anlaşması ile 20 Mart 1964 yılında kuruldu. 1968-1972 den itibaren ESRO 7 araştırma uydularını fırlattı.

ESRO ve ELDO 1975’te birleşerek ESA kuruldu.

10 Kurucu ülke:

Belçika,Danimarka,Fransa,Almanya,İtalya,Hollanda,İspanya,İsveç,İsviçre ve İngiltere.Bu ülkeler 1975 yılında ESA sözleşmesini imzalamış.ESA 1975 yılında ilk bilimsel görevi başlattı.Cos-B, evrende bir uzay sondası gama ışınlarıyla evreni izledi.ESRO ilk olarak çalıştırdı.

ESA NASA ile IUE projesine katıldı.

Dünyanın ilk yüksek yörünge teleskobu,1978 yılında başlatılıp 18 yıl süren proje başarıyla sonuçlandı.Başarılı Dünya yörünge projeleri takip etti, ve 1986’da ESA Giotto ya başladı,Bu ilk derin uzay göreviydi,Kuyruklu yıldızlar,Halley ve Grigg Skjellerup. Hipparcos yıldız haritası görevi 1989 da başladı ve 1990’larda SOHO,Ulysses ve Hubble Uzay Teleskopu projeleri NASA ile yürütülmüştür.NASA ile iş birliği içinde Cassini-Huygens uzay sondası projeleri yapıldı.

ELDO halefi olarak,ESA, bilimsel ve ticari yükler için roket inşa etmiştir. Ariane 1,1979 yılında fırlatıldı.1984’ten itibaren yörüngeye çoğunlukla ticari yükleri getirdi.Ariane roketi 1988-2003 yılları arasında geliştirilen fırlatma sistemi Ariane 4 ESA nın dünya lideri olmasını sağladı.1990’larda ticari alanda fırlatmalar başladı.

Yeni milenyumun başlangıcında ESA’nın NASA,JAXA,ISRO,CSA ve Rusya Federal Uzay Ajansı gibi ajansların desteklediği, bilimsel uzay araştırma içinde büyük bir katılımcı olduğu görüldü.ESA önceki yıllarda, özellikle 1990’lı yıllarda NASA ile iş birliği içindeydi,ta ki (örneğin Amerika Birleşik Devletleri ordusu tarafından bilgi paylaşımı hakkında sert yasal kısıtlamalar gibi) koşullar değişti Rusya ile ilişkilerin daha güvenli olacağını düşündü ve Rusya ile işbirliği yapmaya başladı.

ESA ‘nın Fırlatma Araçları

ESA bu fırlatma pazarının tüm sektörlerde rekabet ettiği farklı fırlatma araçları vardır. Ariane 5 ,Soyuz-2 ve Vega ESA’nın filosu bu üç büyük roketten oluşur.ESA’nın Fransız Guyanası Uzay Merkezinde ESA’nın uzay mekiklerini yapan ve 23 hissedarları olan ArianeSpace tarafından Ariane 5 üretilmektedir.Ariane 5 Fransız guyanasından fırlatılıyor çünkü ekvatorda olduğundan uzay mekiğinin dönme hızına yaklaşık 500 m/s ekstra ‘itme’ kuvveti veriyor.
Ariane 5 roketi ESA’nın birincil fırlatma aracıdır.Bu 1997 yılından beri hizmettedir ve Ariane 4’ün yerini almıştır.

ESA’nın en önemli projelerinden bazıları

Mars Express:
Mars Express , Avrupa Uzay Ajansı (ESA)tarafından yürütülenbir uzay – Mars keşif görevidir. Mars Express , eksobiyoloji ve jeokimya araştırmaları yapmak için tasarlanmış bir arazi aracı olan Mars Express Orbiter ve Beagle 2 olmak üzere iki bölümden oluşur . NASA’nın hala aktif olan 2001 Mars Odyssey’in projesinden sonra, Dünya dışındaki bir gezegenin yörüngesinde, en uzun göreve devam eden ikinci ve sürekli aktif uzay aracıdır .

Smart-1:
2006’da Avrupa Uzay Ajansı (ESA) tarafından gerçekleştirilen SMART-1 görevi sırasında iyon itkili motor, iletişim alt yapıları ve otonom konumlandırma sistemleri ve bu yeni teknolojilerin gelecekteki uzun süreli uzay görevlerinde başarılı olup olmayacağı sınandı.

Vega:

Vega, Avrupa Uzay Ajansı’nın kullandığı, İtalya Uzay Ajansı ve Avrupa Uzay Ajansı’nın ortaklaşa geliştirdiği ArianeSpace tarafından kullanılan bir harcanabilir fırlatma sistemidir. Geliştirilmesi 1998’de başladı ve 13 Şubat 2012 tarihinde Guyana Uzay Merkezi’nde ilk fırlatma gerçekleşti.

Columbus:
Uluslararası Uzay İstasyonu’ndaki Avrupa Columbus araştırma laboratuvarı için görev kontrol merkezidir.

Giotto:
Giotto, Robot uzay aracıdır. Avrupa Uzay Ajansı tarafından geliştirilmiştir. Uzay aracı Halley kuyruklu yıldızını öğrenmek için fırlatılmıştır ve kuyruklu yıldızları yakın gözlem yapmak amacıyla fırlatılan ilk uzay aracı oldu.

Galileo :
Galileo, Avrupa Birliği tarafından ABD Ordusunun denetimi altındaki GPS ile Rus GLONASS’a alternatif uydu yönleyici sistemidir. Toplam 30 adet uydunun dünya yörüngesine oturtularak hizmet vermesi düşünülen tasarının ilk uydusu 2005 yılında gönderildi.

Olympus:

Olympus-1, Astrium ve Thales Alenia Space’in yanı sıra Avrupa Uzay Ajansı için Fokker ve SPAR Aerospace ile inşa edilen bir iletişim uydusuydu. 12 Temmuz 1989’da piyasaya çıktığında, şimdiye kadar yapılmış ve bazen “LargeSat” veya “L-Sat” olarak bilinen en büyük sivil telekomünikasyon uydusuydu.

Avrupa Uzay Ajansı’nın önümüzdeki 10 sene içerisinde devam eden ve gerçekleştirmeyi planladığı uzay görevlerinden bazıları

ExoMars: Mars Kâşifi : 2016 – 2022

ExoMars projesi kapsamında gezegene yeni bir robot kâşif indirmenin hazırlığı içerisinde. Proje aslında çok yeni başlamış bir proje değil zira daha önce 2016’da Mars’a bir test inişi gerçekleştirilmeye çalışılmış ancak başarıya ulaşılamamıştı. Ancak 2020’deki iniş için yeterince bilgi toplanmasını sağlayan bu test sayesinde ESA çalışmalarını hızlandırmış oldu. Kısa bir süre önce ESA’dan yapılan açıklamaya göre ExoMars, kısa bir süre sonra Kızıl Gezegendeki aktif jeolojik veya biyolojik aktiviteye bağlı olabilecek gaz arayışına başlayacak. ExoMars’ın bu araştırmasında cevabını aradığı en önemli sorulardan bir tanesi de Mars’ta bir zamanlar yaşamın olup olmadığı konusu. Enerjisini üzerindeki güneş panelleriyle karşılayacak olan keşif robotunun Mars yüzeyinden iki metre kadar derine inip çeşitli örnekler toplaması bekleniyor.

Solar Orbiter 2020

Solar Orbiter, Avrupa Uzay Ajansı’nın NASA ile ortaklaşa yürüttüğü bir insansız uzay aracı projesi. Proje kapsamında uzaya gönderilecek olan araştırma uydusu Güneş’in 42 milyon km yakınında faaliyet gösterecek. Projenin amacı ise Güneş ve iç heliosferinin yakın çekim ve yüksek çözünürlüklü çalışmalarını gerçekleştirmek. Bunun için ise Solar Orbiter, teleskoplarını Güneş’in Dünya’ya olan uzaklığının beşte biri kadar yakına taşımayı amaçlıyor. Bu sayede bir anlamda hayatımızın bağlı olduğu bu yıldızı daha iyi anlamak ve hatta tahmin edebilmek için yakın bir çalışma gerçekleştirilmiş olacak. Proje, Güneş ile ilgili daha önce benzeri olmayan görüntüleri ve verileri ortaya koyacak. Ayrıca Güneş’in Dünya’dan görünmeyen tarafı ile ilgili verilerin de toplanması bekleniyor.

JUICE: 2022 Jüpiter Buzul Uydular Kâşifi (Jupiter icy moons explorer)

JUICE (JUpiter ICy moons Explorer) projesi ESA’nın Cosmic Vision (Kozmik Vizyon) 2015–2025 programının ilk üst düzey misyonu. Ayrıca JUICE, Galileo ardından bu gezegene düzenlenecek olan en büyük görev olacak. Projenin 2022’de başlaması ve uzay aracının 2029’da Jüpiter’e ulaşması planlanıyor. Uzay aracı dev gezegen Jüpiter ile birlikte en büyük üç uydusu olan Ganymede, Callisto ve Europa’nın ayrıntılı gözlemlerini yaparak en az üç yıl geçirecek. Jüpiter irili ufaklı toplamda 67 uyduya sahip ve Satürn’den sonra çevresi en kalabalık gezegen olarak geçiyor. Araştırmanın en büyük üç uyduyu kapsamasının nedeni ise bu üç uydunun da yüzeyinde buzul tabakalarının yer alması ve altta ise dev okyanusların bulunması olarak değerlendiriliyor. Bu durumun olası yaşam işaretlerine dair güçlü ip uçları vermesi ise son yıllarda uzay araştırmalarına katkı sağlayan herkesin büyük ilgisini çekmişti.

Space Rider: 2023

Space Rider, iki minivan büyüklüğünde, vidasız bir robotik laboratuvardır. Vega-C’ye fırlatıldıktan sonra yaklaşık iki ay boyunca alçak yörüngede kalacak. Kargo bölmesindeki deneyler, teknolojinin gösterilmesine izin verecek ve eczacılık, biyotıp, biyoloji ve fizik bilimlerinde araştırmalara fayda sağlayacaktır. Space Rider, görevinin sonunda, yükleri ile Dünya’ya geri dönecek ve başka bir uçuş için boşaltılacak ve yenilenecek bir piste inecek.

Cheops: 2019

Keops ESA olan CH aracterising e x OP lanet S atellite. Ev sahibi yıldızın önünden geçerken gezegenin büyüklüğünün yüksek hassasiyetli gözlemlerini yapmak için, dış gezegenlere ev sahipliği yaptığı bilinen parlak, yakın yıldızları incelemeye adanmış ilk görevdir. Gezegenlerin yığın yoğunluğunun türetilmesini sağlayan verileriyle süper Dünya’dan Neptün’e boyut aralığındaki gezegenlere odaklanacak – bu yabancı dünyaları anlamaya yönelik ilk adım karakterizasyonu.

James Webb: 2021

James Webb Uzay Teleskobu (Webb), Evren hakkındaki olağanüstü soruları yanıtlamak ve astronominin tüm alanlarında çığır açan keşifler yapmak için tasarlanmış bir sonraki büyük uzay bilimi gözlemevi olarak Hubble’ı takip edecek. Evrenin içine, ilk yıldızlara ve galaksilere her zamankinden daha derin ve daha derin bakacak; o dış gezegenleri inceleyecek ve eve daha yakın bir yerde kendi Güneş Sistemimize yeni bir ışıkla bakacak. Webb, NASA, ESA ve CSA arasındaki uluslararası bir ortaklıktır. Misyon, Avrupa’nın Fransız Guyanası’ndaki Spaceport’undan bir Ariane 5’te başlayacak.

Euclid: 2022

Öklid, Evrenin geometrisinin haritasını çıkarmak ve kozmosun enerji bütçesinin çoğunu oluşturan gizemli karanlık madde ve karanlık enerjiyi daha iyi anlamak için bir ESA görevidir. Görev, galaksilerin ve galaksi kümelerinin şekillerini ve kırmızıya kaymalarını ~ 2 veya eşdeğer bir şekilde 10 milyar yıllık bir geriye dönme zamanına kadar ölçerek uzak kırmızıya kayma ilişkisini ve kozmik yapıların evrimini inceleyecek. Böylelikle Öklid, karanlık enerjinin Evrenin genişlemesini hızlandırmada önemli bir rol oynadığı tüm dönemi kapsayacaktır.

Plato: 2026

PLAnetary Transits and Oscillations of stars (PLATO), ESA’nın Cosmic Vision programındaki üçüncü orta sınıf görevdir. Amacı, güneş benzeri yıldızların etrafındaki yaşanabilir bölgedeki karasal gezegenlerin özelliklerine vurgu yaparak çok sayıda güneş dışı gezegen sistemini bulmak ve incelemektir. PLATO ayrıca yıldızlarda sismik aktiviteyi araştırmak için tasarlandı ve bu da gezegenin ana yıldızının yaşı da dahil olmak üzere kesin karakterizasyonunu mümkün kıldı.