Tekerlein kefedilmesini, piramitlerin inas覺n覺 ve Aya ayak bas覺lmas覺n覺 m羹mk羹n k覺lan; esiz hesaplama, yarat覺c覺l覺k ve kavrama 繹zellikleriyle insan beyni t羹m ilevlerini 20 wattl覺k bir ampul羹n g羹c羹ne denk bir g羹癟le yap覺yor. Beynin gizemlerini 癟繹zmek i癟in bilim insanlar覺 arat覺rmalar覺n覺 b羹y羹k h覺zla s羹rd羹r羹yor ve bu arat覺rmalar sonucunda da 繹nemli ad覺mlar at覺l覺yor. Olaan羹st羹 zihinsel yeteneimizle bile beynimizi bu kadar 繹zel k覺lan eyleri a癟覺klamak kolay deil.
Peki, insan beynini bu kadar esiz ve 繹zel yapan ne?
襤nsan beyni 1,5 kilo a覺rl覺覺yla bir fil beyninin a覺rl覺覺n覺n 羹癟te biri kadar. V羹cut 繹l癟羹leriyle oranland覺覺nda ise insan beyni hayli b羹y羹k bir organ. Asl覺nda beyinle ilgili konuulmas覺 gereken i癟erdii n繹ron say覺s覺. Beyindeki n繹ronlar覺 sayma y繹ntemlerinin gelitirilmesine 繹nc羹l羹k etmi, Vanderbilt niversitesinden Suzana Herculano-Houzele g繹re beyindeki n繹ronlar覺n say覺s覺 86 milyar civar覺nda.
S繹zkonusu olan sadece n繹ronlar覺n say覺s覺 da deil ayn覺 zamanda beynin hangi b繹l羹mlerinde bulunduklar覺. Herculano-Houzel 繹nemli yeteneklerimizin, muhtemelen beynin en d覺taki tabakas覺 olan beyin korteksinde dier hayvanlara g繹re daha fazla n繹ron bulunmas覺ndan kaynakland覺覺n覺 belirtiyor. Buradaki sinir h羹creleri uyaranlara tepki vermekten ziyade daha karma覺k davran覺lar gelitirmemizi sal覺yor. Herculano-Houzel ve ekibi k覺sa bir s羹re 繹nce s覺cakkanl覺 hayvanlarda korteksteki n繹ron say覺s覺n覺n uzun 繹m羹r ile ilikili olduunu da kefetti. N繹ronlar kadar 繹nemli bir dier beyin h羹cresi ise zek璽 konusunda b羹y羹k rol羹 olan astrositler.
Zeki 襤nsanlar覺n Beyni Farkl覺 m覺?
Baz覺 insanlar覺n dierlerine g繹re daha zeki olarak tan覺mland覺klar覺na rastlam覺覺zd覺r. 襤nsanlar aras覺nda farkl覺 olan zek璽 d羹zeyinin nedenlerini a癟覺klamak i癟in pek 癟ok arat覺rma beynin yap覺s覺ndaki ve ilevindeki farkl覺l覺klara odaklan覺yor. Bilim insanlar覺na g繹re unutulmamas覺 gereken ilk ey, daha b羹y羹k beyinleri olan insanlar覺n ger癟ekten daha y羹ksek IQlara sahip olma eiliminde olduklar覺, ancak bu konunun detaylar覺 zek璽n覺n beynin boyutundan daha fazlas覺 olduunu iaret ediyor. Bu detaylar da beynin 繹nemli bileenlerinden beyaz ve gri maddede sakl覺. Gri madde, n繹ronlar覺n ana g繹vdelerinden oluurken, beyaz maddeyi sinyallerin iletildii lifler oluturuyor. 襤ngilteredeki MRC Bili ve Beyin Bilimleri Birimindeki Rogier Kievit ve meslektalar覺, 繹n (frontal) lobdaki gri maddenin hacminin, yeni problemleri 癟繹zme yetenei olan ak覺c覺 zek璽yla ilikili olduunu buldu. Bu, beynin prefrontal k覺sm覺n覺n iki yar覺s覺 aras覺ndaki beyaz madde balant覺lar覺n覺n miktar覺yla da yak覺ndan balant覺l覺.
Ancak bilim insanlar覺 繹nemli olan sadece doku miktar覺 deil diyor. Memeli beyninin en 癟arp覺c覺 繹zelliklerinden biri, y羹zeyinde gri madde k覺vr覺mlar覺na sahip olmas覺 ve ceviz benzeri bir g繹r羹n羹m kazanmas覺. Bu k覺vr覺mlar y羹zey alan覺n覺 art覺r覺yor, h羹creleri birbirine yaklat覺r覺yor ve daha h覺zl覺 iletiim kurmalar覺na imk璽n tan覺yor. K覺vr覺mlar覺n miktar覺 d羹羹nme h覺z覺 ve 癟al覺ma bellei (繹renme, ak覺l y羹r羹tme, kavrama, kar覺lat覺rma gibi karma覺k bilisel s羹re癟lerin gerektirdii bilgileri k覺sa bir s羹reyle ak覺lda tutma ve kullanmay覺 olanakl覺 k覺lan bellek) ile ilikili. 襤te bu y羹zden daha zeki insanlar覺n daha k覺vr覺ml覺 beyinleri var deniyor
Fakat h璽l璽 bir dier merak konusu olan zek璽n覺n beynin hangi b繹lgesinde olduu a癟覺a kavumu deil. Zek璽dan sorumlu beyin b繹lgesiyle ilgili en pop羹ler fikirlerden biri parieto-frontal entegrasyon kuram覺. Bu kurama g繹re, zek璽n覺n biyolojik temelini, beyindeki 繹nemli farkl覺 noktalar覺 birbirine balayan bir a oluturuyor. Bu 繹nemli noktalarla ilgili ipu癟lar覺n覺 beyin g繹r羹nt羹leme y繹ntemleriyle 繹renmek m羹mk羹n.
Frankfurttaki Goethe niversitesindeki Ulrike Basten ve meslektalar覺, beynin baz覺 b繹l羹mlerinin bilisel g繹revler s覺ras覺nda nas覺l harekete ge癟tiini incelerken zek璽 ile ilikili 繹n ve yan b繹lgelerde 20 farkl覺 alan覺 birletiren bir a tespit ettiler ve bu b繹lgelerde daha fazla gri maddeye veya daha y羹ksek sinirsel aktiviteye sahip kiilerin daha zeki olabilecei sonucuna vard覺lar.
Dier yandan, zeki insanlar覺n beyinlerinin fiziksel olarak farkl覺 olmas覺ndan 繹te, zek璽y覺, beynin daha verimli 癟al覺mas覺yla ilikilendirenler de var. rnein, Harvard Medical Schooldan Emiliano Santarnecchiya g繹re beynin verimlilii manyetik uyar覺 ile art覺r覺larak zek璽n覺n g羹c羹 de art覺r覺labilir. Santarnecchi ayn覺 zamanda plastisite yani beynin deime yeteneinin de 癟ok 繹nemli olduu kan覺s覺nda. Belki de baz覺 insanlar覺n beyinleri doal olarak daha esnek, dolay覺s覺yla da 繹renme ve deiim konusunda yetenekliler. Ancak bu 繹zelliin sadece genetik olduunu s繹ylemek doru deil. Y羹zlerce genin zek璽ya katk覺da bulunduu bilinmesine ramen, bu etkilerin ince ayr覺nt覺lar覺n覺 kefetmek uzun zaman alacaa benziyor.
Yorum Ekle