Bildiimiz kadar覺yla evren sonsuz. WMAP verileri, evrenin ilk saniyesinin 癟ok k羹癟羹k kesirleri s羹resince hiperh覺zda (覺覺ktan bile h覺zl覺) bir genileme s羹reci yaad覺覺n覺 doruluyor. Biliminsanlar覺 bu s羹reci ime diye adland覺r覺yorlar. Dolay覺s覺yla evren, imdi g繹zlediimizden 癟ok 癟ok daha fazla b羹y羹k olabilir.
Evrenin kendisiyle (B羹y羹k Patlamayla ortaya 癟覺kan her ey), g繹r羹n羹r evren (alg覺layabildiimiz her ey) aras覺nda bir ayr覺m yapmak yararl覺 olur. Evrenbilimciler (kozmologlar) kozmik mikrodalga fon 覺覺n覺m覺 羹zerinde yap覺lan g繹zlemlerden, evrenin ya覺n覺 ortaya 癟覺karm覺 bulunuyorlar: 13,7 milyar y覺l. Ve 覺覺k sonlu bir h覺zla yol ald覺覺ndan, yery羹z羹ndeki g繹zlemciler ancak bize ulaabilmi olan 覺覺覺 g繹zlemleyebiliyorlar. Biz de her y繹ne doru 13,7 milyar y覺l uza覺 g繹zlemleyebildiimize g繹re, g繹r羹n羹r evren bunun iki kat覺d覺r, deil mi?
Deil! imdi kozmik mikrodalga fon 覺覺n覺m覺 i癟inde g繹rd羹羹m羹z fotonlar, yakla覺k 13,7 milyar y覺l 繹nce yay覺nland覺. Ama bu arada evrendeki madde g繹kadalar halinde younlat覺 ve evrenin genilemesi sonucu bu g繹kadalar imdi 46,5 覺覺ky覺l覺 uzakl覺kta. O halde g繹r羹n羹r evrenin geniliinin 93 milyar 覺覺ky覺l覺 olmas覺 gerekiyor. Herkes bilir ki, Einstein覺n g繹relilik kuram覺, 覺覺k h覺z覺n覺n evrendeki nesneler i癟in h覺z s覺n覺r覺 olduunu s繹yler. Ancak bu h覺z s覺n覺r覺, uzay覺n kendinin genilemesi i癟in ge癟erli deildir. Evrensel h覺z limitinin bir ka癟 ekstrem istisnas覺 var ve evrenin kendi genilemesi bunlardan biri.
G繹r羹n羹r evrenin bir kenar覺 var. Biliminsanlar覺, bolukta yol alan 覺覺覺n h覺z覺yla belirlenen bu s覺n覺r覺 ufuk olarak adland覺r覺yorlar. Peki bu s覺n覺r覺n 繹te taraf覺nda ne var? Baltimoredaki (ABD) Uzay Teleskopu Bilim Enstit羹s羹nden Adam Riess, zaman ge癟ip evren genilemesini s羹rd羹rd羹k癟e, evrenin daha baka b繹l羹mleri de ufkumuz i癟ine girecek diyor. Riesse g繹re kozmologlar, bizim alg覺 erimimiz d覺覺nda kalan evrenin de g繹rd羹羹m羹zden farkl覺 olmad覺覺na inan覺yorlar.
Tarihi 1 y羹zy覺l覺 bulmayan bir bilim dal覺 olan fiziksel kozmoloji, en b羹y羹k baar覺lar覺na son birka癟 y覺l i癟inde ulat覺. Bunlardan baz覺lar覺, kozmosun ya覺n覺 belirlemi olmak ve evrenin yaln覺zca genilemekle kalmay覺p, bu genilemenin giderek ivmelendiini kefetmek. Yine de kozmologlar g羹n羹m羹zdeki kozmoloji modelinin tamamlanm覺 olduu sav覺n覺 ileri s羹rmekten ka癟覺n覺yorlar. Lawrence Berkeley Ulusal Laboratuvar覺ndan (ABD) Saul Perlmutter, B羹y羹k Patlama modelini 羹zerinde 癟al覺覺lan bir hipotez汍a覺lacak derecede baar覺l覺 bir ilk m羹svedde olarak betimliyor.
Bu asl覺nda iyi bir ey. 羹nk羹 b繹ylesine k覺sa bir arat覺rmayla en b羹y羹k sorulardan baz覺lar覺n覺 yan覺tlayabilmemiz, iin tad覺n覺 biraz ka癟覺r覺rd覺. Yeni detekt繹rler ve deneyler, ki baz覺lar覺 LHC gibi yery羹z羹nde, baz覺lar覺 da WMAP覺n halefi Planck uydusu gibi g繹ky羹z羹nde n繹beti devralacak, biliminsanlar覺n覺n evren hakk覺nda bildiimiz sand覺覺m覺z eyleri s覺namalar覺na olanak verecek.
Sicim kuram覺 ve uzant覺s覺 s羹persimetri ger癟ek mi? Kozmik ivmelenmeye itkisini veren ne? Eer ge癟miimize bir 繹ns繹zm羹 g繹z羹yle bakacak olursak, hep birlikte beklenmeyeni beklememiz ak覺ll覺ca olur.
Yorum Ekle