inin Wuhan kentinden balayarak salg覺n yapan yeni vir羹s, 2019 y覺l覺n覺n Aral覺k ay覺nda inin Wuhan kentinde deniz 羹r羹nleri ve canl覺 hayvan satan bir pazar yerinde 癟al覺an pazarc覺lar aras覺nda ve buraya al覺verie gelenler aras覺nda bir癟ok kiide zat羹rre g繹r羹lmesi 羹zerine dikkati 癟ekmitir. Bu zat羹rrenin etkeninin insanlarda daha 繹nce g繹r羹lmeyen bir vir羹s olduu tespit edilmi ve bu vir羹s羹n Corona vir羹slerden olduu anla覺lm覺t覺r. Bu vir羹se yeni Corona vir羹s 2019 (2019-nCoV) denmitir.
Arat覺rmac覺lar vir羹s羹n kesin kayna覺n覺 belirlemenin, gelecekte y羹ksek risk ta覺yan durumlardan ka癟覺nabilmek anlam覺na geldiini, ancak bal覺k halleri, bal覺k癟覺lar veya kasaplar gibi et satan esnaftan ”dier hijyen kurallar覺na uyduklar覺 s羹rece” uzak durmaya gerek olmad覺覺n覺 da ekliyor.
Korunmak i癟in grip ve souk alg覺nl覺覺 gibi dier solunum yolu vir羹s enfeksiyonlar覺nda olduu gibi 繹ks羹ren, hap覺ran insanlara 3 ad覺mdan daha fazla yaklamamak, mecbur kal覺n覺rsa maske takarak yaklamak, el hijyenine 繹nem vermek, 繹ks羹ren hap覺ran kiilerin kalabal覺k yerlerde dolamamas覺, dolaacaksa maske takmas覺, 繹ks羹r羹p hap覺r覺rken a覺z ve burunlar覺n覺 kapatmas覺, el hijyenine 繹nem vermek bulamay覺 繹nleme a癟覺s覺ndan 繹nemli y繹ntemlerdir.
NASIL, NEDEN, N襤襤N ?
HAM襤LEL襤K, SEYAHAT, SON BULGULAR G襤B襤 TM SORULARI B襤R EP襤DEM襤YOLOJ襤 UZMANINA YNELTT襤K. PANDEM襤YLE 襤LG襤L襤 AKLINIZA TAKILAN SORULARIN YANITLARI BU YAZIDA VCUDA NASIL G襤R襤YOR?
SARS-CoV-2 vir羹s羹 yayg覺n olarak v羹cuda, yak覺n temas ile burun ve a覺z yolundan damlac覺klar eklinde girer. Bu y羹zden pozitif vaka bulunan evlerde ve alanlarda, el 覺k覺mak, sar覺lmak ve 繹p羹mek gibi fiziksel temasla 癟ok h覺zl覺 yay覺l覺r diyor Rivers.
OCUKLARI NASIL ETK襤L襤YOR?
inde ubat ay覺 itibar覺 ile kaydedilmi toplam 72,314 vaka i癟inde 10 ya覺n alt覺ndaki 癟ocuklar yaln覺zca %1i oluturuyordu. En youn enfeksiyona sahip 癟ocuklar bile hastal覺覺 orta seviyede bir grip gibi ge癟irdiler. Malesef bu durum, gen癟lerde tan覺 konulmas覺n覺 zorlat覺rd覺. Fakat 癟ocuklar yine de vir羹s羹 kapabiliyor ve daha dayan覺ks覺z olan kiilere bulat覺rabiliyorlar: inin Shenzhen kentinde yeni yap覺lan bir arat覺rma, 癟ocuk vakalarda h覺zl覺 bir y羹kselme g繹r羹ld羹羹n羹 ispatlad覺. Bu da COVID-19un aile i癟inde h覺zla yay覺lmakta olduunun bir iareti.
EVC襤L HAYVANLARDAN BULAAB襤L襤R M襤?
Kedinizin size koronavir羹s bulat覺rma ihtimali yok denecek kadar az; ancak Hong Kong Tar覺m, Bal覺k癟覺l覺k ve evre Koruma Bakanl覺覺na g繹re onlar da bu vir羹s羹 kapabilir ve testleri pozitif 癟覺kabilir. Zira bir s羹s k繹peinin sahibinden bu vir羹s羹 kapt覺覺, fakat hastal覺a dair hi癟bir semptom g繹stermedii belirlendi. D羹nya Hayvan Sal覺覺 rg羹t羹, k繹peklerin bu insan hastal覺覺n覺n bulamas覺nda rol oynad覺klar覺na veya hastaland覺klar覺na dair hi癟bir kan覺t olmad覺覺n覺 belirtiyor. Dolay覺s覺yla uzmanlar, hayvanlar覺n yemeklerine ve eyalar覺na dokunduktan veya onlar覺 sevdikten sonra ellerinizi y覺kaman覺z halinde; onlar覺 繹pmediiniz, yemeinizi paylamad覺覺n覺z s羹rece kar覺l覺kl覺 bir tehlike olmad覺覺n覺 s繹yl羹yorlar.
Y襤YECEK VE 襤ECEKLERDEN BULAAB襤L襤R M襤?
Kesin bir kan覺t olmamakla birlikte, enfekte olmu kiilerin dokunduu yiyeceklerin de (vir羹s羹n insan d覺k覺s覺nda da tespit edildii ve a覺z,burun yoluyla yay覺ld覺覺 g繹z 繹n羹nde bulundurulduunda) vir羹s羹 bulat覺rabilecekleri d羹羹n羹l羹yor. Ancak bula覺c覺 hastal覺klar uzman覺 Todd Ellerine g繹re piirme ilemi vir羹s羹 繹ld羹rebilir.
B襤R K襤襤YE B襤R KEREDEN FAZLA BULAAB襤L襤R M襤?
ubat ay覺nda 癟覺kan bir s繹ylentiye g繹re Japonyada bir kad覺nda iki kez COVID19 tespit edildi. Uzmanlar bunun ikinci bir bulamadan ziyade, hastal覺覺n n羹ksetmesi olduuna kanaat getirdiler. Genel olarak hastal覺覺n bir kiiyi iki kez enfekte etmesi 癟ok d羹羹k bir ihtimal. Rivers, 癟ou bula覺c覺 hastal覺kta v羹cudumuzun iyileme d繹neminde kal覺c覺 bir ba覺覺kl覺k oluturduunu; eer bir kii ikinci kez COVID-19a yakaland覺 ise bu kiide ba覺覺kl覺k sisteminin tehlikede olduunu belirtiyor; ancak Rivers bunun da 癟ok nadir olduunu hat覺rlat覺yor.
YZEYLERDE NE KADAR YAIYOR?
Yeni bir arat覺rmaya g繹re bu vir羹s havada 3 saate kadar, plastik ve paslanmaz 癟elik gibi baz覺 y羹zeylerde ise 2-3 g羹ne kadar yaayabiliyor. Yani bu s羹re malzemeye g繹re deiiyor. rnein kartonda 24 saate kadar, bak覺rda ise 4 saate kadar yaad覺覺 belirtiliyor. Suland覺r覺lm覺 癟ama覺r suyu ile temizleyerek bu y羹zeyleri etkili bir ekilde dezenfekte edebilirsiniz; ancak en iyi temizleme y繹ntemi hen羹z bilinmiyor. Yine de y羹zeylerdeki vir羹s羹n insan覺 enfekte edecei kesin deil. COVID-19un bu ekilde yay覺lmas覺 yaln覺zca laboratuvar ortam覺nda ger癟ekletirilmi. Bulama a癟覺s覺ndan neyin m羹mk羹n ve neyin muhtemel olaca覺 aras覺nda fark var diyor Rivers. Bununla birlikte Amerikan Hastal覺k Kontrol Merkezi (DCD), y羹zeyleri dezenfekte etmenin riski azaltaca覺n覺 s繹yl羹yor.
TOPLU TAIMADA BULAIR MI?
Yukar覺da da bahsettiimiz gibi, vir羹s羹n paslanmaz 癟elik, plastik ve kuma gibi y羹zeylerdeki etkisi hala kesin olarak bilinmiyor. Ancak burun ve a覺zdan yay覺lan damlac覺klar kesinlikle yay覺l覺yor; dolay覺s覺yla kalabal覺k bir otob羹s veya metroda, 繹zellikle uzun s羹reli yolculuklar yapmak ger癟ekten bir risk. En az 15 dakika boyunca 180 cmden daha yak覺n覺n覺zda hasta bir insan varsa b羹y羹k ihtimalle size de COVID-19 bulat覺racakt覺r. Halihaz覺rda toplu ta覺madan sorumlu yetkililer ara癟lar覺n dezenfekte edilmesi ve iyi havaland覺r覺lmas覺 konusunda b羹y羹k 繹nlemler al覺yorlar. Ancak bu 繹nlemlerin ne kadar etkili olduu hen羹z bilinmiyor.
GR襤P AISI KORUR MU?
Dorudan bir avantaj覺 yok, diyor Rivers, 癟羹nk羹 hem grip, hem de COVID-19 ayn覺 anda 癟ok nadir g繹r羹l羹yor. Yine de daha az say覺da insan覺n grip olmas覺, sal覺k 癟al覺anlar覺n覺n y羹k羹n羹 b羹y羹k 繹l癟羹de azaltacakt覺r.
EVDE SABUN VE DEZENFEKTAN KALMAZSA NE YAPACAIM?
襤nsanlar temizlik malzemelerine ak覺n etmi durumda; hatta bu nedenle baz覺 d羹kkanlar, COVID-19 enfeksiyonunda son derece etkili olan sabun ve dezenfektanlar覺 kii ba覺na s覺n覺rl覺 say覺da veriyor. Profesyonel olarak 羹retilmi olanlar ideal olsa da, en az覺ndan bunlara eriiminiz olana dek kendi yapaca覺n覺z dezenfektanlar覺 kullanman覺z da m羹mk羹n. Bunun i癟in popsci.com.tr adresini ziyaret ederek ev yap覺m覺 el dezenfektan覺 yaz覺m覺z覺 okuyabiliriniz.
TIRA OLMAK ENFEKS襤YONDAN KORUR MU?
T覺ra olup olmaman覺z enfeksiyon riskinizle ilikili deil. ubat ay覺nda, baz覺 sakal tiplerinin COVID-19dan korunmak i癟in daha iyi olduu s繹ylentisi yay覺lm覺t覺. Fakat bu s繹ylentiye sebep olan poster, asl覺nda koronavir羹s yay覺lmas覺na kar覺 bir 繹nlem olarak deil; iyerinde maske kullanmak zorunda olan profesyoneller i癟in haz覺rlanm覺t覺.
DIKIDAN BULAIR MI?
Hastal覺k semptomlar覺 g繹r羹lmedii zamanda bile insanlar覺n d覺k覺lar覺nda vir羹s羹n izlerine rastland覺. Hen羹z bu at覺klar覺n bula覺c覺 olup olmad覺覺na dair kesin bir kan覺t yok.
PARA TUTARAK BULAIR MI?
Hangi y羹zeyde ne kadar canl覺 kald覺覺 ve y羹zeylerden insanlara bula覺p bulamad覺覺 hen羹z bilinmiyor. Ancak her ihtimale kar覺 m羹mk羹nse temass覺z 繹deme yap覺n ve hem telefonunuzu, hem de kart覺n覺z覺 s覺k s覺k temizleyin. Ellerinizi s覺k s覺k y覺kay覺n.
Yorum Ekle