Kömür yapımında kullanılan odunlar meşe, kayın, gürgen, dışbudak, karaağaç, huş gibi en iyi derecede kömürleşen sert ağaçlardan seçilir ve özellikle düzgün ağaçların kullanılmasına özen gösterilir. Sezonluk bir üretim olan odun kömürü yapımında, eski üretim alanlarının kullanılması da bir geleneğin devamıydı.
Odun kömürü üretimi için kurulan, üzeri toprakla örtülü ocaÄŸa “torluk” adı verilir. Torluk kurulurken, ortasından 30 cm mesafede olmak üzere 3-4 sırık dikilir ve torluktan daha yüksek olan sırıklar, yanma aÅŸamasında baca görevi görebilmeleri için birbirleri ile birleÅŸtirilir. Baca içerisine kolayca yanabilen talaÅŸ, yonga, çalı-çırpı doldurulur. Baca etrafına ise, havalanmayı saÄŸlamak amacı ile, ince çaplı veya yarılmış kuru haldeki odunlar altlık olarak yerleÅŸtirilir.
Daha sonra kömür haline getirilecek odunlar çepeçevre dikine olarak istif edilir ve çevreye doğru gidildikçe odunların çapı giderek incelir. Torlukta, bir tümsek şekline ulaşıldığından odunların istifleme işlemi paraboloid meydana gelecek şekilde yapılır ve en üstteki kısma konulan odunlar yatık şekilde yerleştirilir.
KömürleÅŸtirme esnasında hava ile doÄŸrudan teması kesmek üzere istifin üzeri bir örtü ile kaplanır. Bu örtü yeÅŸil ve toprak örtüsü olmak üzere iki tabakadan oluÅŸur. Ä°lk tabaka olan yeÅŸil örtü, çimen kesekleri, kayın, göknar dalları, yosun, eÄŸrelti otu gibi materyaller ile yapılır. Bu tabaka yaklaşık 15-20 cm’ dir. Daha sonra killi toprak, kömür, kırıntı ve tozları ile çamur haline getirilerek hazırlanan toprak örtüsü 5-10 cm kalınlıkta olacak ÅŸekilde torluÄŸun üzerine sıvanarak kaplanır. İç kısımda, torluÄŸun ilk kuruluÅŸ aÅŸamasında hazırlanan tutuÅŸturma kanalından yararlanarak baca içerisindeki talaÅŸ, yonga, çalı-çırpı gibi tutuÅŸturucu maddeler üstten ve alttan yakılır.
TorluÄŸun yakma iÅŸlemine sabahın erken saatlerinde rüzgarsız bir havada baÅŸlanır. KömürleÅŸme için 240-280 C’ lik bir sıcaklık gerekmektedir. Torluk içerisindeki ateÅŸ, üstten yanlara ve aÅŸağıya doÄŸru yelpaze biçiminde yayılır. AteÅŸin ilerlemesini idare etmek için torluÄŸun üst kısımlarından baÅŸlayarak toprak örtüsü delinir. Bu deliklerden ilk önce su buharı çıkar, daha sonra ise sarı renkte bir duman yükselir. En sonunda karbonmonoksitten ibaret mavi renk meydana gelir. MavileÅŸme görülünce kömürleÅŸme sona ermiÅŸ demektir. Bundan sonra delikler tıkanır. TorluÄŸun dip kısmına açılan deliklerden beyaz duman çıktığı görüldüğü zaman kömürleÅŸmenin sona erdiÄŸi anlaşılır. Yanma bittikten sonra torluk birkaç gün soÄŸutulmak üzere bekletilir. AteÅŸin takip edilebilmesi için torluk demir kancalarla akÅŸama doÄŸru bozulur.
Torluğu bozma işi gece yarısına doğru bozulur. Torluğu bozma işi gece yarısına doğru sona erer. Kömür elde etme süresi, ağaç cinsi ve torluk hacmine göre 76 saat ile 107 saat sürer ve yaklaşık 100 kg odundan 20 kg kömür elde edilir. Toprak torlukların hazırlanma zorluğu ve yanma sırasında çevreye yayılan sirke asidi kokusunun verdiği rahatsızlık nedeniyle, artık odun kömürü üretimi metal ocaklarda, Retord adı verilen kapalı kaplarda yapılmaktadır.
Odun kömürüne olan talep son yıllarda yine artış göstermektedir. Özellikle mangal kömürünün pişirme ve ısınma amacıyla yaygın olarak kullanılması, bu kömürün kükürt içermemesi nedeniyle yanma sırasında havayı diğer kömür cinslerine göre daha az kirletmesi, tercih edilmesine neden olmuştur.
Video Kaynak: Habertürk TV
Yorum Ekle