Telaşa kapılmayın ama Havai Fişek Galaksisi patlıyor. Gerçi en azından 1917’den beri patladığını biliyoruz. (Işığın o galaksiden Dünya’mıza ulaşması için gereken kabaca 25 milyon yılı saymıyoruz.) Gök bilimciler, bu galakside süpernovaya dönüşen büyük bir yıldızı ilk kez 1917’de gözlemledi. O zamandan beri bilim insanları galakside bir düzineye yakın yıldız patlaması tespit etti ama hiçbiri son zamanlarda gözlemlenen gizemli, yeşil X ışını lekesi gibi değildi. Peki bu lekeyi özel kılan ne? Öncelikle, bu bir süpernova değil.
NASA’nın Nükleer Spektroskopik Teleskop Dizisi (NuSTAR) tarafından tespit edilen X ışını imzası, tipik bir süpernovadan çok daha enerjik. Ama daha da önemlisi, enerjik X ışını patlaması galakside ortaya çıktıktan yaklaşık on gün sonra kayboldu. Bu süre süpernovalardan çok daha kısa. Süpernovaların parlaklığını kaybetmesi yüzlerce gün sürebiliyor. Yani bu yeşilimsi enerji patlaması büyük ihtimalle süpernova değil. Öyleyse ne? Astrophysical Journal’da yayımlanan yeni bir çalışma birkaç tahmin sunuyor.
Çalışmanın yazarları, Havai Fişek Galaksisi’ndeki süpernovaları incelerken esrarengiz enerji patlamasını tesadüfen gördüler. Yazarlar, gizemli patlamanın muhtemelen evrendeki en güçlü nesnelerden biriyle (büyük olasılıkla kara delik veya nötron yıldızı) bağlantılı olduğunu söylüyor. Kara delikler siyah olmalarına rağmen yakındaki nesneler kara deliğin yörüngesine çekildiğinde kara deliğin dış kenarları yoğun radyasyonla parlıyor. Çalışmaya eşlik eden basın açıklamasına göre, yeşil patlamanın kaynağı, yakındaki bir yıldızı yutan bir kara delik olabilir.
Kara deliğin ezici çekim kuvveti o yıldızı parçalara ayırırken yıldız enkazı kara deliğin etrafında dönmeye başlayabilir. Olay ufkuna en yakın enkaz parçaları yörüngede o kadar hızlı döner ki Güneş’ten yüzlerce kat daha yüksek bir sıcaklık ortaya çıkabilir. Ardından enkaz parçaları kara deliğin içine çekilirken X ışınları yayabilirler. Ancak olayın sorumlusu bir nötron yıldızı da olabilir. Bir zamanların güçlü yıldızlarının aşırı yüksek yoğunluklu cesetleri olan nötron yıldızları, Dünya’nınkinden milyarlarca kat daha fazla çekim kuvvetine sahip.
Ancak bu yıldız cesetleri öylesine hızlı dönüyor ki enkaz parçalarının yüzeye ulaşması olanaksız olabiliyor. Bununla birlikte, bazen bir nötron yıldızının manyetik alanındaki bir değişiklik, yıldızın dönmesini biraz yavaşlatarak enkaz parçalarının yıldızın içine çekilmesini sağlayabilir. Enkazın içeri çekilmesi, bu olayda gördüğümüze benzer bir X ışını patlamasının aniden görünüp kaybolmasına neden olabilir. Gerçekten böyle olduysa gelecekte yaşanacak bir manyetik alan kaymasının ardından, aynı noktada başka bir radyasyon patlaması oluşması muhtemel. Bilim insanları, bu olağandışı X ışını olayının tekrar yaşanması ihtimaline karşı Havai Fişek Galaksisi’ni izlemeye devam edecek.
Yorum Ekle