Kurtuluş Savaşı’nın kahraman pilotlarından: Vecihi Hürkuş

Vecihi Hürkuş Kimdir ?

Kurtuluş Savaşı’nın kahraman pilotlarından Vecihi Hürkuş (1896- 16.07.1969) İstanbul’da doğmuştur. İlkokulu Bebek’teki Üsküdar Paşakapısı İdadi’sinde okumuş ve sanata olan yeteneği nedeniyle daha sonra Tophane Sanat Okulu’nu bitirmiştir

1914 yılında Türk havacılığının büyüklüğünü göstermek için İstanbul’dan Kahire’ye yapılan uçuşta Fethi, Nuri ve Sadık beylerin şehit olmalarından çok etkilenmiş ve Türk havacılığını yükseltmek amacı ile havacı olmaya karar vermiştir. Yeşilyurt Tayyare Makinist Mektebi’nden 1915 yılında mezun olmuştur. Uçak makinisti olarak I. Dünya Savaşı’nda Bağdat cephesine tayin edilmiştir. 2 Şubat 1916 tarihinde bir tecrübe uçuşunda uçak kazasında yaralanarak İstanbul’a dönmüştür.

Geçirdiği kazaya rağmen tayyareci yani pilot olmaya karar vermiş ve gerekli başvuruyu yapmıştır. Bu karar onu tam elli yıl göklere bağlamıştır. Yeşilköy’deki Tayyareci Mektebi’ne girmiş, 15 Kasım 1916 tarihinde tayyarecilik tahsilini bitirmiş ve pilotluk diplomasını almıştır. 1917 yılında Kafkas Cephesi 7. Tayyare Bölüğü’ne atanmış, Kafkas Cephesi’nde bir Rus uçağı düşürerek ilk uçak düşüren tayyareci olmuştur. 8 Ekim 1917 günü Erzincan’daki Rus karargâhını bombaladıktan sonra hava savaşında kendisi de yaralanmış, uçağı vurulmuş ve Ruslara esir olmuştur. 1918 yılında Hazar Denizi’ndeki Nargin Adası’ndan kaçmış ve İstanbul’a dönmüştür.

İstanbul’un işgalinde Kuvva-i Havaiyeci arkadaşları ile birlikte 7 Haziran 1920’de Anadolu’ya üç uçak kaçırmaya çalışmış, fakat uçakların bakımının yetersiz olmasından dolayı başarılı olamamışlardır. Bunun üzerine tayyareci altı arkadaşı ile birlikte gizlice, esaretten dönen askerlerin arasında, Harem’den kalkan bir gemiyle Mudanya’ya, oradan Bursa ve Eskişehir üzerinden Konya’daki Hava Bölüğü’ne, kurulmakta olan Mustafa Kemal’in ordusuna katılmıştır.

I.İnönü, II. İnönü ve Sakarya savaşlarında Tayyareci Fazıl ile birlikte çok önemli keşif görevlerinde bulunmuştur. I. İnönü Savaş’ında yaptığı keşif uçuşunda Yunan ordusunun geri çekildiğini, Batı Cephesi Kumandanı İsmet İnönü’ye rapor ederek Türk ordusunun hücuma geçmesini sağlamış ve “Türk Ulusu’nun makûs talihinin” değişmesine büyük katkıda bulunmuştur. TBMM’den üç defa takdirname alarak kırmızı şeritli İstiklal Madalyası kazanmıştır. Kurtuluş Savaşı sonrası Hava Kuvvetleri’nden istifa edip İzmir’den Ankara›ya giderek henüz kurulmakta olan Türk Tayyare Cemiyeti›ne (Türk Hava Kurumu) katılmıştır. Türk Hava Kurumu’nun kurucu beş üyesinden biridir. Burada baş pilotluk ve Fen Şubesi’ni organize etme görevlerinde bulunmuştur. Amacı Gazi Mustafa Kemal’in “İstikbal göklerdedir“ yönergesiyle havacı bir kuşak yetiştirmek üzere bir okul açmak, milli bir hava sanayi kurulmasına katkıda bulunmaktır.

Tayyareci Vecihi olarak bilinen Hürkuş, 1930-1935 yıllarında Kadıköy’de Vecihi Tayyare İnşaa Fabrikasını kurmuş, kendi tasarımı olan Vecihi XIV, Vecihi XV, Vecihi XVI uçaklarını ve Vecihi SK adlı uçak motoru ile çalışan deniz botu imal etmiştir. 1932 yılında yaptığı uçaklarla Vecihi Sivil Tayyare Mektebi’ni kurmuş ve pilotlar yetiştirmiştir. 1935 yılında Atatürk’ün “Vecihi’den istifade edin” direktifi üzerine Türk Hava Kurumu Başkanı Fuat Bulca tarafından Ankara’ya çağırılmış ve kendisine Türk Kuşu’nu kurma görevi verilmiştir. THK Türk Kuşu, Vecihi Hürkuş tarafından kurulmuştur.

1937 yılında THK tarafından Almanya’ya, Weimar Mühendislik Okulu’na gönderilmiştir. İhtisas sınıfında eğitime başlatılmış ve bir buçuk yıl sonra mezun olarak 1939’da Uçak Makine Mühendisliği diplomasını almıştır. Atatürk’ün vefatından sonra THK kadrosu değişmiş ve Almanya’dan dönen Vecihi Hürkuş, hiçbir teknik imkân olamayan THK Van ili Şubesi’ne tayin edilmiştir. Bunun üzerine çok sevdiği THK’dan istifa etmek zorunda kalmıştır. Havacılıktan uzak duramayan Hürkuş, kızı Gönül Hürkuş ile 1947’de Kanatlılar Birliği’ni kurmuş ve Kanatlılar adlı dergiyi çıkarmıştır. 1954’te ilk sivil havayolu olan Hürkuş Hava Yolları’nı kurmuştur.

Hayatını havacılığa adayan Vecihi, yaşamının yaklaşık 30.000 saatten fazlasını havada geçirmiştir. Uluslararası Havacılık Organizasyonu (ICAO) tarafından dünyada pilotluğu 50 yılı aşan ilk Türk pilot olarak ödüllendirilmiştir. Hürkuş, 1916-1967 yılları arasında, toplam 102 ayrı model uçak kullanan ve havada 30.000 saat geçiren tek pilottur. 16 Temmuz 1969’da, Türk Hava Kurumu’nun tarihini yazarken hayata gözlerini yummuştur

Tayyareci Vecihi Hürkuş’un İlklerinden:

Kafkas Cephesi’nde ilk Türk hava zaferi, 1917 İstiklal Savaşı’nda ilk hava zaferi, Alaşehir, 15.08.1920 İstiklal Savaşı’nın son uçuşu, Seydiköy Havaalanı, İzmir, 14.09.1922 İlk Türk uçağı VECİHİ K-VI’nın imalatı, Halkapınar, 1924 İlk Türk uçağı VECİHİ K-VI’nın tecrübe uçuşu, Gaziemir, 28 Ocak 1925 Türk Tayyare Cemiyeti (THK) kurucu üyesi, baş pilotu, 1925 İlk Türk sivil uçağı VECİHİ XIV’nın halk ve basın önünde ilk uçuşu, 16 Eylül 1930 Vecihi Faham Tayyare İnşaa Fabrikası, 23 Şubat 1932 Vecihi Sivil Tayyare Mektebi, 21 Nisan 1932 VECİHİ XV, VECİHİ XVI uçaklarının imalatı, 1933 Türk Hava Kurumu, Türk Kuşu kurucusu, 1935 Kanatlılar Dergisi, 1947 İlk sivil havayolu, Hürkuş Hava Yolları, 1954 102 değişik tipte uçakla, 30.000 saat havada kalmıştır.