襤lk T羹rk u癟a覺 ne zaman yap覺ld覺. G羹n羹m羹zde h璽l璽 bir癟ok kiinin cevab覺n覺 tam olarak bilmedii bir sorudur bu. Konu hakk覺nda biraz bilgisi olanlar覺n cevab覺, genelde 1930da veya 1950de olur, yap覺ld覺覺 yerin de Kayseri veya Etimesgut olduu s繹ylenir. Bu sorunun doru cevab覺 1924t羹r, yap覺ld覺覺 yer de Seydik繹y Hava Meydan覺d覺r (Gaziemir-襤zmir). T羹rkiyede ilk T羹rk u癟a覺n覺 yapan kii ise hayat覺n覺 havac覺l覺k bilimine adam覺 Vecihi H羹rkutur.
Kurtulu Sava覺 sonras覺 襤zmir Seydik繹yde a癟覺lan Tayyareci Okulunda yeni havac覺lar覺n eitimlerine balanm覺t覺. Savata 癟ekilen yokluklar覺n giderilmesi amac覺yla havac覺l覺覺 milliletirme d羹羹ncesi domutu. 1923 y覺l覺nda kahraman ehit pilotlar覺m覺zdan Y羹zba覺 Faz覺l覺n komutanl覺覺n覺 yapt覺覺 Kara ve Deniz Okulunda Vecihi H羹rku, u癟u 繹retmenliinden baka fen ileri ile de uramaktayd覺. I. D羹nya Sava覺 ve Kurtulu Sava覺nda deiik marka ve modellerde Frans覺z, 襤talyan, 襤ngiliz ve Alman u癟aklar覺nda u癟mu, gerektiinde tamirlerinde bulunmu ve tecr羹be u癟ular覺 yapm覺t覺. zellikle Kurtulu Sava覺nda 癟ekilen malzeme s覺k覺nt覺s覺 ve yokluklar onu neden kendi u癟a覺m覺z yok diye d羹羹nd羹rm羹t羹. Yarat覺c覺 kiiliiyle u癟ak tasar覺mlar覺 yapm覺, projelendirmi ve giriimci ruhuyla da bu r羹yas覺n覺 hayata ge癟irerek ilk T羹rk u癟a覺n覺 yapm覺t覺r
Vecihi 14 Haziran 1923te, hen羹z Cumhuriyet ilan edilmeden, alt覺nc覺 projesi olan Vecihi K-VI u癟a覺n覺n teknik 癟izimlerini tamamlam覺 ve u癟ak yapma projesini Hava Kuvvetleri M羹fettii Muzaffer Beye sunmutur. Proje tetkik ettirilmi ve u癟a覺n yap覺m覺na onay verilmitir. Tasar覺m kriterleri olarak da 羹癟 nokta belirlenmitir:
U癟a覺n ta覺nma ve monte ilemlerinin en az zamanda, en az el ii ile yap覺lmas覺n覺 m羹mk羹n k覺lmak U癟ak keif maksad覺na g繹re haz覺rlanmakta olduu halde, s羹ratini de 200 kilometre 羹st羹ne 癟覺karmak ve t覺rmanma kabiliyetini y羹ksek tutmak Savunma silahlar覺n覺n kolayl覺kla kullan覺lmas覺 i癟in g繹r羹 vasf覺n覺 y羹kseltmek, bir avc覺 tayyaresi kadar y羹ksek manevra kabiliyeti temin etmek ve harek璽t覺 kolaylat覺rmak K覺s覺tl覺 bir b羹t癟esi olan Vecihi K-VI Eitim ve Keif U癟a覺 Projesi, T羹rk havac覺l覺覺 i癟in 癟ok 繹nemli bir ad覺md覺. Tasar覺m i癟in oluturulan kriterleriyle bu proje, y覺llarca s羹ren savalardan yeni 癟覺km覺, altyap覺s覺 neredeyse yok olmu bir 羹lkede d羹nya havac覺l覺覺na 璽deta bir meydan okumayd覺. 羹nk羹 u癟a覺n s羹ratinin o zaman覺n en 羹st seviyesinde olmas覺, en k覺sa zamanda monte edilmesi, pilot g繹r羹 a癟覺s覺n覺n 癟ok iyi olmas覺 gibi kavramlar g羹n羹m羹zde de bir u癟a覺n sahip olmas覺 gereken en 繹nemli tasar覺m kriterleridir.
H羹rku, arkadalar覺 ile birlikte Halkap覺nar Tayyare Onar覺m At繹lyesinde u癟a覺n覺 yapmaya balar. Motoru Kurtulu Sava覺nda ele ge癟irilen Yunan u癟aklar覺ndan al覺nm覺, bak覺m覺 yap覺larak u癟aa uygun duruma getirilmitir. G繹vdesi, kanatlar覺 ve dier t羹m par癟alar覺 i癟in yerli kereste, demir profil (ince sa癟 癟ubuk) ve bez gibi malzemeler kullan覺lm覺t覺r. Kanatlar 羹zeri bez ile kaplanm覺 tahta iskelettendir. O zaman ki teknolojiye g繹re bez gerilmesi ve sertlemesi i癟in emayit ad覺 verilen bir t羹r cila kaplanm覺t覺r. Bu u癟ak yap覺s覺 bak覺m覺ndan o g羹n羹n standartlar覺ndad覺r. En 繹nemli noktalardan biri ise u癟akta yerli imalat par癟alar kullan覺lmas覺d覺r
D羹nya havac覺l覺覺 teknik ve bilimsel a癟覺dan hen羹z arat覺rma devresinde ve av u癟aklar覺nda da s羹rat 200-220 km iken Vecihi K-VIn覺n s羹ratinin 207 km olmas覺 繹ng繹r羹lm羹t羹. Benz marka, 6 silindirli, su soutmal覺, 200 bg bir motoru vard覺. U癟a覺n tam y羹k kalk覺 a覺rl覺覺 ise 1270 kg olarak hesaplanm覺t覺. O tarihte yap覺lan benzerleri ile kar覺lat覺r覺ld覺覺nda Vecihi K-VIn覺n 羹st羹n teknik 繹zellikleri ile 繹ne 癟覺kan bir u癟ak olduu ortadad覺r. rnein T羹rkiyenin 1924 y覺l覺nda Fransadan ald覺覺 Avions Caudron C.59 tipindeki u癟a覺n motoru 80 bg, h覺z覺 180 km, tam y羹k kalk覺 a覺rl覺覺 da 890 kg idi.
Vecihi ve arkadalar覺, 1924 y覺l覺nda yapt覺klar覺 u癟ak ile gen癟 T羹rkiyenin d羹nya havac覺l覺覺ndan hi癟 de geri olmad覺覺n覺 ispatlam覺lard覺r. Vecihi K-VI u癟a覺, on d繹rt ayda b羹t羹n par癟alar覺 tamamlanarak monte edilmi ve u癟ar duruma getirilmitir. Halkap覺nardan Seydik繹y Hava Meydan覺na ta覺nm覺, motor ve taksi (y羹r羹me) testleri yap覺larak u癟abilir duruma getirilmitir.
U癟aa tecr羹be u癟u izni ve u癟abilirlik sertifikas覺 verecek bir teknik heyet oluturulmutur. Ancak o zamanki teknik heyette m羹hendis ve u癟a覺 kontrol edecek seviyede tecr羹beli ve bilgili teknik personel olmad覺覺ndan u癟u izni verilememitir. Bu durumda Vecihi H羹rku, 28 Ocak 1925 Pazar g羹n羹 saat 15.00da Vecihi K-VIn覺n tecr羹be u癟uunu 15 dakika havada kalarak ger癟ekletirmi ve emniyetli bir ekilde yere inmitir. O an覺 Vecihinin kendi yazd覺klar覺ndan okuyal覺m:
Her ey tamam, saat 15.00, belki birka癟 dakika daha ge癟, motorum 癟al覺覺yor, yerdeki bu 覺s覺nma zaman覺nda, kum 癟uval覺 ras覺t yerine (arkada u癟an silah癟覺) balan覺rken ben de son bir defa daha tayyarenin her noktas覺n覺 g繹zden ge癟iriyorum: Kanatlar覺m, d羹menlerim, teller ve emniyetler hepsi iyi, ben de pilot mahallindeyim. Kumanda vas覺talar覺 rahat ve hassasiyetle oynak, mot繹r羹m羹n son kontrol羹nde, devir saati ibresinin g繹sterdii 1420 rakam覺nda 繹yle tatl覺 ve tan覺nan bir ahenk var ki, inanc覺ma kuvvetli bir mesnet idi. Etraf覺ma bakt覺m, meydan sessizlik i癟inde. Ekremin y羹z羹ne bakt覺m o sevin癟 i癟inde g羹l羹yordu. Benim s繹z羹m羹 beklemeden eildi, tekerleklerin 繹nlerindeki takozlar覺 癟ekti ve sonra koarak yan覺ma s覺癟rad覺. Beni de al hocam dedi. Fakat bu istei yerine getiremezdim. 羹nk羹 yeni bir tipin ilk tecr羹besini yap覺yordum, bu ayn覺 zamanda beynelmilel bir team羹l, (uluslar aras覺 havac覺l覺k kural覺) bir mecburiyetti.
K覺sa bir rule (u癟a覺n y羹r羹mesi) ile meydan覺n u癟u sahas覺na dahil olduktan sonra r羹zg璽r istikametine d繹nm羹 ve g羹n iddetle esen imal (kuzey) r羹zg璽r覺na kar覺 mot繹r羹m羹 doldurmutum. Belki heyecan覺m vard覺, fakat sevin癟ten hi癟 bir ey hissetmeden kuumun ayaklar覺n覺n yerden kesildiini anlad覺m.
imdi bolukta, u癟uyorum berrak semada, kendi kafamla, kendi ellerimle yapt覺覺m kanatlar 羹zerindeydim. S羹rat her an biraz daha fazla; 100, 120, 150, 180 kilometrelere y羹kselirken tayyarem tok ve h覺r癟覺n t覺rman覺覺na devam ediyordu. O anki duygular覺m; bu s羹rat bizde mevcut tayyarelerin hi癟 birinde yok. Muvazene d羹menlerimi; evvela hafif sonra sert ve daha 癟ok sert olmak 羹zere bir癟ok kez tecr羹be ediyorum. Hassasiyet 癟ok iyi, dier kumanda vas覺flar覺 羹zerinde ayr覺 ayr覺 muhtelif tesirlerle tekrar tekrar yapt覺覺m tecr羹belerim inanc覺ma b羹y羹k kuvvet kat覺yor. Evvela sola d繹n羹, sonra saa, daha sonra devaml覺 d繹n羹lerim tayyaremin itaatinin tam olduunu doruluyordu. Bu tecr羹belerden sonra devam eden u癟uumda b羹y羹k bir zevk vard覺.
Uzun zaman kullan覺lm覺 bir tayyarede u癟uyor gibi idim. Bu arada yapt覺覺m s羹rat tecr羹beleri de tasarlad覺覺m projemin limitlerini tam olarak tahakkuk ettirmiti. 15 dakika devam eden u癟utan sonra inie ge癟tim, bu tatbikat normal bir tayyarenin hassasiyeti ile neticelendikten sonra etraf覺m覺 saran arkadalar覺m覺n omuzlar覺 羹zerinde kendimi buldum.
Bu u癟u, T羹rk havac覺l覺k tarihinde yerli yap覺m u癟ak ile ger癟ekletirilen ilk tecr羹be u癟uudur. 15 dakika s羹rm羹t羹r, 癟羹nk羹 ilk tecr羹be u癟uu 15 dakika olmak zorundad覺r. Test pilotu tek kiidir, arka pilot mahalline 60 kilo a覺rl覺覺nda kum 癟uval覺 konmutur. Bu ilemler bize tecr羹be u癟uunun uluslararas覺 standartlarda yap覺ld覺覺n覺 g繹stermektedir. Vecihi H羹rku, izin almadan u癟tuu gerek癟esi ile beraber yola 癟覺kt覺覺, u癟a覺n yap覺m覺 i癟in izin ve yetki ald覺覺 kii taraf覺ndan cezaland覺r覺l覺r. Oysa 癟aresizlik i癟inde b覺rak覺lm覺t覺r. Hakk覺nda al覺nan bu yanl覺 karar neticesinde, Vecihi Hava Kuvvetlerinden istifa eder ve T羹rk Hava Kurumuna kat覺l覺r. Onun Gaziemirden ayr覺lmas覺ndan sonra u癟ak kullan覺lamaz duruma gelir
T羹rk Hava Kurumu Vecihi K-VIy覺, ba覺 toplama faaliyetlerinde kullanmak ve halka havac覺l覺k sevgisini a覺lamak amac覺 ile resmi olarak istemi, fakat u癟ak hi癟bir zaman T羹rk Hava Kurumunun kullan覺m覺na verilmemitir. 襤te bug羹nlerde TUSA覺n (T羹rk Havac覺l覺k ve Uzay Sanayii A..) fabrikas覺nda 繹zg羹n bir proje olarak gelitirilen, T羹rk m羹hendis ve teknisyenlerin tasarlad覺覺 ve imal ettii eitim u癟a覺n覺n ad覺 HRKU ilk T羹rk u癟a覺n覺 tasarlayan, imal eden ve ilk tecr羹be u癟uunu yapan Vecihi H羹rkutan gelmektedir.
Yorum Ekle