Çok katlı binaların olmazsa olmaz araçlarından biri olan asansör, yaygın olarak 1900’lerin başından itibaren hayatımızın vazgeçilmezi oldu. Önceleri hayvan, insan ve su gücüyle, Sanayi Devrimi ile birlikte buharla ve nihayet elektrikle çalışan asansör, Osmanlı döneminde ilk kez Pera Palas’ta kullanılmaya başlar.
19’uncu yüzyılda maden ocakları ve fabrikalarda yük taşımak için kullanılan asansör, insan taşımaya aynı yüzyılın ortalarında başlar. Amerikalı Henry Waterman 1850’de New York’ta buhar makinesiyle çalışan iki kat arasında gidip gelen bir yük asansörü yapar. İki yıl sonra Elisha Graves Otis asansörün düşmesinin önüne geçecek bir güvenlik tertibatı icat eder. Otis, 1857’de insan taşıyan ve güvenlik tertibatlı ilk asansörü New York’ta bir binaya kurar. Buharlı asansörler yaygınlaşırken 1867 yılında Paris’te Léon Edoux tarafından yapılan hidrolik taşıyıcı “Ascenceur” adıyla tanıtılacaktır.
1870 ile 1900 yılları arasında çoğunlukla hidrolik asansörler kullanılır. Alman elektrik mühendisi William Siemens’in 1878’de icat ettiği elektrikli asansör için patent almasıyla birlikte elektrikle çalışan asansörler yaygınlaşacaktır.
Osmanlı döneminde kullanılan ilk elektrikli asansör, 1895’te açılan Pera Palas’ta hizmet verdi. Etrafı geniş mermer merdivenlerle çevrili asansörün tamamı dökme demir ve çelikten yapılmıştı. Kabini ahşap ve demir karışımı olan asansör bugün de hâlâ çalışmakta. Mimar Alexandre Vallaury tarafından tasarlanan, iç mekânı “art nouveau” tarzında olan yapının günümüze gelen tarihi asansörü Schindler markasını taşımakta. 1874 yılında İsviçre’de Robert Schindler ve Eduard Villager tarafından kurulan Schindler şirketi bugün de asansör ve yürüyen merdiven üretmekte.
Yorum Ekle