N羹kleer f羹zyon iki ya da daha fazla atom 癟ekirdeinin belirli artlar alt覺nda tepkimeye girerek kendilerinden daha a覺r bir atom 癟ekirdei oluturmas覺 olarak tan覺mlanabilir. Ortaya 癟覺kan yeni 癟ekirdein k羹tlesi, tepkimeye giren 癟ekirdeklerin toplam k羹tlesinden daha azd覺r. Bu aradaki k羹tle fark覺 enerji olarak sal覺n覺r. Y覺ld覺zlar enerjilerini 癟ekirdeklerinde bu t羹r n羹kleer tepkimeler yoluyla 羹retirler.
Y覺ld覺z 癟ekirdeinde n羹kleer tepkimelerin balayabilmesi i癟in s覺cakl覺覺n ve bas覺nc覺n 癟ok y羹ksek olmas覺 gerekir ve bu koullar覺n varl覺覺 ya da yokluu dorudan y覺ld覺z覺n k羹tlesine bal覺d覺r. Hidrojenin helyuma d繹n羹t羹r羹lebilmesi i癟in gerekli olan minimum k羹tle, G羹nein k羹tlesinin yakla覺k %8idir. Ancak bu b羹y羹kl羹kte bir toplam k羹tle bir y覺ld覺z覺n merkezinde yeterli s覺cakl覺覺 ve bas覺nc覺 oluturabilir. Helyumdan daha a覺r elementlerin f羹zyonla 羹retilebilmesi i癟inse daha fazla s覺cakl覺a ve bas覺nca ve dolay覺s覺yla daha fazla k羹tleye ihtiya癟 vard覺r.
K羹tlesi G羹nein k羹tlesinin yakla覺k 8 kat覺 ve daha fazlas覺 olan y覺ld覺zlar, k羹tle numaras覺 demire kadar olan elementleri f羹zyon yoluyla 羹retebilirler.
B羹y羹k Patlama kuram覺na g繹re, evrenin oluumunun erken d繹nemlerinde s覺cakl覺klar, f羹zyon tepkimelerinin (atom 癟ekirdeklerinin birlemesi) ger癟eklemesine m羹saade edecek kadar y羹ksekti. Bu durum hidrojen, helyum, d繹teryum ve 癟ok az miktarda lityum ve berilyum gibi hafif elementlerin oluumuna zemin haz覺rlad覺.
Demirden daha a覺r elementler y覺ld覺zlar覺n merkezinde ger癟ekleen f羹zyon tepkimeleriyle olumaz. Fakat hem D羹nyada hem de evrenin dier b繹lgelerinde demirden daha a覺r elementler vard覺r.
Peki, bu elementler nas覺l olutu?
Bu sorunun cevaplar覺ndan biri s羹pernovalard覺r. S羹pernovalar, b羹y羹k k羹tleli y覺ld覺zlar覺n 繹m羹rlerinin sonunda meydana gelen devasa patlamalard覺r. Bir s羹pernova patlamas覺 s覺ras覺nda, demirden daha a覺r elementlerin olumas覺yla sonu癟lanan n繹tron yakalama tepkimeleri ger癟ekleir (bu bir f羹zyon deildir). Ayr覺ca s羹pernovalar s覺ras覺nda meydana gelen proton yakalama s羹re癟leri de demirden daha a覺r elementlerin olumas覺na imk璽n verir. Bu s羹re癟lerin ger癟eklemesi i癟in y覺ld覺zlar覺n merkezindekinden 癟ok daha y羹ksek s覺cakl覺klara ihtiya癟 vard覺r.
S繹z konusu a覺r elementlerin D羹nyada bulunmas覺n覺n sebebi, G羹nei ve gezegenleri oluturan gaz ve toz bulutundaki elementlerin bir k覺sm覺n覺n daha 繹nceleri s羹pernova patlamalar覺nda 羹retilmi olmas覺d覺r. Yani G羹ne Sisteminin, baka y覺ld覺zlar覺n yaamlar覺 boyunca ve 繹l羹mleri s覺ras覺nda 羹rettikleri ve etrafa sa癟t覺klar覺 elementlerin k羹llerinden doduu s繹ylenebilir. Bu sebeple D羹nyada bu a覺r elementleri g繹rebiliyoruz.
Yorum Ekle